Esas Kısım :
• Materikeler, kuru alanlar ile beraber okyanuslarda da depremler meydana geliyor. Örnek olarak;
- ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi (USGS) merkez üssü 31 Mart 2022 tarihinde Yeni Kaledonya Adası’nın 109 kilometre doğrusundaki M7,2 büyüklüğündeki depremin deniz yatağının 10 kilometre derinliğinde kaydedildiğini açıkladı. ”Pasifik Ateş Çemberi” deprem kuşağında yer alan Vanuatu’da sıklıkla deprem meydana geliyor (Şekil 1: okyanuslarda depremin oluşması).
- Büyük Okyanus’ta yer alan ve Yeni Zelenda’ya bağlı Kermadec Adaları açıklarında 14 Haziran 2022 tarihinde 6.6 büyüklüğünde deprem meydana gelmiştir. Bunun gibi farklı farklı bir sürü okyanuslarda da depremler oluyor. Okyanuslarda olan depremler tsunamilerin ve okyanus ortasında olan volkanların yaranmasın sebep oluyor.
•Ancak bütün deprem dalgaları genel olarak maddesel dalgalar şeklinde ifade edilir. Aynı zamanda bu dalgalar sismik dalgalar olarak da bilinmekte (Şekil 2: okyanuslardaki deprem nedeniyle oluşan tusunami ve volkanlar).
•Deprem dalgaları arasında en hızlı hareket eden deprem dalgalarına P dalgaları denir. İngilizce'de P, primary (ilk veya birincil) anlamındadır, çünkü uzakta meydana gelen bir depremden bir sismografa ulaşan ilk dalgalar bu dalgalardır. Yeryüzünün yüzeyinde P dalgalarının hızı saniyede 5 km ila 8 km arasında değişir. Gezegenimizin derinliklerinde ise, basınç ve öz kütle daha fazla olduğu için, P dalgaları 13 km/saniye hıza kadar ulaşabilir (Referans..).
Kayıtlara ikinci ulaşan dalgalardır. Hızı P dalgasının hızına göre değişen ve yaklaşık 1 km/s ile 6,4 km/s arasındadır. Sadece katı kütlelerde hareket ederler. Enine dalgalardır
DEPREMİN BÜYÜKLÜĞÜ İLE ŞİDDETİ FARKLI KAVRAMLARDIR
- Depremin büyüklüğü: Kırılan yerkabuğu yüzeyinin büyüklüğünü ve dolayısıyla ortaya çıkan enerjinin düzeyini belirten bir ölçüdür. Batı dillerinden aktarımla “magnitüd” olarak da adlandırılır ve bu nedenle M harfiyle gösterilir.
- Büyüklük; aritmetik değil, logaritmik olarak artar. Yani her bir tam sayı arasında 10 kat fark vardır. Örneğin;
Depremin şiddeti: Büyüklük (Magnitüd) depremin kaynağında açığa çıkan enerjinin bir ölçüsü iken; şiddet ise depremin yapılar ve insanlar üzerindeki etkilerinin bir ölçüsüdür.
- Bu nedenle büyüklük, her yerde geçerli, nesnel, tekil bir göstergedir. Depremin şiddeti ise konuma göre değişir ve ölçüm özneldir.
- Bir bölge, merkez üssünden daha uzak olduğu hâlde, örneğin zemin yapısı nedeniyle depremi daha şiddetli deneyimleyebilir (30 Ekim 2020 İzmir depreminde dereler arasındaki alüvyonlu bölgede birçok binanın yıkıldığı Bayraklı buna bir örnek).
- Deprem şiddetinin ölçüsü, insanların sarsıntı sırasında uykudan uyanmaları, mobilyaların hareket etmesi, bacaların yıkılması ve toplam hasar gibi çeşitli kıstaslar göz önüne alınarak belirlenir.
- Şiddeti tanımlamak için de birçok ölçek geliştirilmiştir. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı, Değiştirilmiş Mercalli Şiddet Ölçeği (Modified Mercalli (MM) Intensity Scale) diye adlandırılmıştır (Şekil 5:Depremin şiddeti).
Canlı Dünya Deprem Haritası: Dünya üzerinde her sene tahminen 500 bin deprem oluşuyor bizler bu depremlerin yalnızca beşte birini hissediyoruz. Tahmini olarak verdiği hasar sayısı ise 100’ü buluyor. Dünya’da depremlerin yüzde 80 kadar kısmını Pasifik Deprem Kuşağı meydana getirdiğinden ateş çemberi adı verilen kuşak oldukça riskli görünüyor.
Depremler, oluşum şekillerine göre tektonik, volkanik ve çöküntü olarak üç kategoride toplanıyor. Tektonik depremler; sarsıntısı, şiddeti ve büyüklüğü bakımından en yıkıcı deprem çeşididir. Yer kabuğunda oluşan fay kırıklarında meydana gelen hareketler depremi meydana getiriyor. Bu kırılmalar, aniden ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılması sonucu geçtikleri ortam ve yüzeyi sarsıyor (Şekil 6: Dünyada oluşan depremler).
EN BÜYÜK DEPREM (1)
9,5 | 22 MAYIS 1960 | ŞILI
( şekil 7: Şili depreminden görüntüler)
“Büyük Şili Depremi”, tüm zamanların Richter ölçeğiyle ölçülmüş en büyük depremidir. Deprem neticesinde oluşan, yüksekliği 10 metreyi bulan tsunami, 10 bin kilometrelik alana yayılarak Japonya ve Filipinler’e ulaştı. Deprem nedeniyle ölen insanların sayısının 2.000 kişiyi aştığı tahmin ediliyor. Şili’de 550 milyon dolarlık hasara neden olan depremin etkisiyle ülkenin güneyinde bulunan Puyehue Yanardağı, haftalarca aktif kaldı.
EN BÜYÜK DEPREM (2)
(şekil 8:Alaska depreminden hasar görmüş ray)
Alaska'da 1964'te meydana gelen 9,2 büyüklüğündeki deprem, ölçülebilen en şiddetli ikinci deprem olarak kayıtlara geçti. 3 dakika süren deprem, deniz tabanının 10 metre yükselmesiyle dev tsunami dalgaları oluşturdu. Deprem bu derece şiddete sahip olmasına rağmen, dünyanın en seyrek nüfuslu bölgelerinden biri olan Alaska’da yaşandığı için, yalnızca 128 kişi hayatını kaybetti. 300 milyon dolardan fazla hasar oluşturdu.
JAPONYA TARIHINDE KI EN BÜYÜK DEPREM
9,0 | 11 MART 2011 | JAPONYA ( Şekil 9-10-11:Japonya depreminden sonraki görüntüler)
Japonya, sık sık yaşadığı doğal afetlere rağmen aldığı tedbirler ile afetleri en az hasarla atlatmayı başarıyor. Peki bu başarının temel nedeni nedir? İşte Japonya'nın depreme hazır olmasının 8 nedeni...
- Depreme Dayanıklı Binalar
- Telefon Uygulaması
- Depreme Hazır Hızlı Trenler
- Afet Önlemleri Konusunda Farkındalık Eğitimi
- Acil Tv Yayinlari
- Deprem Anıt Müzesi
- Deprem Çantasi
- Su Tahliye Tüneli
Şekil 12-13-14: Japonyada depremlere karşı alınan önlemler
1971 San Fernando depremi (aynı zamanda 1971 Sylmar depremi olarak da bilinir) 9 Şubat sabahının erken saatlerinde Güney Kaliforniya'daki San Gabriel Dağları'nın eteklerinde meydana geldi. Beklenmeyen itme depremi 6.5 büyüklüğündeydi. Olay, 20. yüzyılın sonlarında Los Angeles ilçesini etkileyen deprem serilerinden biriydi. Hasar, kuzey San Fernando Vadisi'nde yerel olarak şiddetliydi ve yüzey faylanmaları, dağlardaki merkez üssünün güneyinde ve ayrıca şehir sokakları ve mahalleleri boyunca kentsel orrtamlarda yaygındı. Yükseliş ve diğer etkiler özel evleri ve işletmeleri etkiledi.
(Şekil 15-16: San Fernando depreminde hasar görmüş Olive View hastahanesi).
- Depremde oluşan zararlardan idarenin sorumluluğu, deprem sonucu büyük zararlara uğramış kişiler açısından oldukça önemli bir konudur. Deprem nedeniyle zarara uğrayan kişi, tam yargı davası yoluna başvurarak, uğradığı zararların giderilmesini talep edebilir. (Şekil 17: depremde yıkılmış evler)
DEPREME KARŞI YAPISAL BİLİNÇ
Depremde hasar gören binalar, toplumda can kaybı, yaralanmalar, ev ve işyeri kayıpları ve toplumsal hayatın kesintiye uğraması gibi yıkıcı ve trajik sonuçlar yaratabilir. 1999 İzmit ve Düzce depremlerinde zarar gören binaların bir kısmı can güvenliği sağlayacak yeterlilikte değildi. Bu binalar, yıkılarak can kayıpları ve ciddi yaralanmalara sebep olmuşlardı.
1999 İzmit ve Düzce Depremleri'nde Yaklaşık 52.000 bina hasar görmüştür.
Bu binaların;
%70’i orta ve hafif,
%25’i ağır hasarl görmüştür.
%5’i yamyassı olacak şekilde yıkılmıştır.
HASARLI BINALARIN %45’I KULLANILAMAZ HALE GELMIŞTIR
- Oysa, bu binaların çoğu iyi tasarlanmış, iyi malzeme kullanılarak inşa edilmiş olsaydı yıkılmazdı. Depreme dayanıklı bina tasarlayarak, inşa ederek ve sürekli bakımını yaparak; büyük depremler sonrasında binalarda bir miktar hasar meydana gelse bile, sonuçta, daha az ekonomik zarar gören ve daha da önemlisi can güvenliği olan binalara sahip toplumlar yaratmış olunabilir.
- Deprem Öncesi Alınacak Önlemler:
- Yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmelidir. Kaygan ve ovalık bölgeler iskana açılmamalıdır. Konutlar gevşek toprağa sahip meyilli arazilere yapılmamalıdır.
- Yapılar deprem etkilerine karşı dayanıklı inşa edilmelidir. (Yapı Tekniğine ve İnşaat Yönetmeliğine uygun olarak)
- İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere ev ve bina yapılmamalıdır.
- Dik yarların yakınına, dik boğaz ve vadilerin içine bina yapılmamalıdır.
- Çok kar yağan ve çığ gelen yamaçlarda bina yapılmamalıdır.
- Mevcut binaların dayanıklılıkları artırılmalıdır.
- Konutlara deprem sigortası yaptırılmalıdır.
HAZIRLIKLI OLMAK HAYAT KURTARIR
SONUÇ: Bu anlattığım konular ders zamanı hocama sorduğum sorular, ders zamanı verilen cevaplarla bilrikde bende araştırmalar yaparak soruların cevaplarını çalıştığım kadar kapsamlı şekilde cevapladım Deprem bizim hayatımıza etkisi büyük olan bir doğal affetir. Depremin gerçekleşib gerçekleşmemesi için bazı insanların yapacağı bir şey yoktur. Ama bizim öğrenmek için bir çok yollarımız var. Öğrendiğimiz depremden korunma gibi bilgileri diger insanlara anlatarak az da olsa hayatlarına iyi yönde dokunabiliriz.
Anahtar kelimeler: deprem dalgaları,Japonya,San Fernando,yapısal bilinç,önlem.
Kaynakça
- Şekil 1 -2 (https://amp.dw.com/tr/okyanusta-deprem-ve-tsunami-felaketi/a-4747164)
- Şekil 3-4 (https://amp.onedio.com/haber/magnitud-p-ve-s-dalgasi-aftershock-depremle-ilgili-terimler-ve-anlamlari-940368)
- Şekil 5(https://twitter.com/afadbaskanlik/status/913356911478808576?lang=gl)
- Şekil 6 (https://cografyahocasi.com/10-sinif/ic-kuvvetler-depremler.html/amp)
- Şekil7(https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_%C5%9Eili_Depremi)
- Şekil 8( https://www.koalay.com/blog/detay/html/dunyanin-en-siddetli-10-depremi)
- Şekil 9 (https://www.koalay.com/blog/detay/html/dunyanin-en-siddetli-10-depremi)
- Şekil 10: https://www.trthaber.com/haber/dunya/buyuk-japonya-depremi-neler-yasandi-nasil-asildi-560962.html
- Şekil 12-13-14 (https://www.cumhuriyet.com.tr/amp/haber/japonyanin-depreme-hazir-olmasinin-8-nedeni-1797707)
- Şekil 15-16 (https://www.betonvecimento.com/betonarme-yapilar/deprem/depreme-karsi-12-altin-kural)
No comments:
Post a Comment